Dzieci i młodzież, które decyzją sądu trafiają do pieczy zastępczej, mają często za sobą wiele trudnych doświadczeń. To sytuacje wczesnego rozstania z rodziną pochodzenia, ale także doświadczenie w niej krzywdzenia i zaniedbywania.
Negatywny wpływ tych przeżyć może wprowadzić dziecko na ścieżkę traumatycznego rozwoju i doprowadzić do trudności w zbudowaniu poczucia bezpieczeństwa, zaufania do osób dorosłych i zbudowania bliskich, ufnych relacji z nowym opiekunem, a w przyszłości z innymi osobami. Im więcej przykrych doświadczeń życiowych mamy za sobą oraz na im więcej czynników ryzyka byliśmy narażeni, tym bardziej podwyższa się ryzyko wystąpienia u nas zaburzeń zdrowia psychicznego.
Dzieci, które znalazły się w pieczy zastępczej, jednych i drugich doświadczyły więcej niż niejeden dorosły. Jeśli problemy zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży nie są rozpoznane ani leczone, osoby te mogą być narażone na stygmatyzację, wykluczenie i wiele niepowodzeń, także w dorosłości.
Do wyleczenia traumy relacyjnej nie wystarczy profesjonalna psychoterapia i inne terapeutyczne oddziaływania specjalistów, bazą musi być bezpieczna, wspierająca relacja, którą może zapewnić dziecku nowy opiekun. Wszystkie osoby, które opiekują się, wychowują i pracują z dziećmi i młodzieżą w opiece zastępczej muszą rozumieć szczególne potrzeby dzieci oraz wpływ, jaki na ich myśli, emocje i zachowanie miały negatywne przeżycia, które były ich udziałem. Właściwa odpowiedź na potrzeby dzieci ze strony najbliższych osób, ale także w szkole i w otoczeniu dziecka, pomaga mu rozwijać się w relacjach, budować nowe umiejętności życiowe i konstruować na nowo swój bezpieczny świat.
W SOS Wioskach Dziecięcych promujemy praktykę opartą na wiedzy o traumie i przywiązaniu – wyposażamy w wiedzę i umiejętności rodziców SOS, wychowawców i specjalistów. Współpracujemy z nauczycielami, żeby budować szkoły wrażliwe na traumę. Staramy się możliwie szybko rozpoznawać sygnały trudności w obszarze zdrowia i rozwoju u dzieci i organizować dla nich właściwą, profesjonalną pomoc.
Planując wsparcie dla dzieci i młodzieży, których życie zakłóciło krzywdzenie i zaniedbywanie, szczególnie skupiamy się na wzmacnianiu zasobów i mocnych stron. Takim wyjątkowym zasobem na całe życie jest rezyliencja. Jest ona zdolnością człowieka do przezwyciężania przeciwności i pozytywnego, elastycznego przystosowywania się i odbudowywania po trudnych doświadczeniach. Rezyliencję wzmacnia wiele czynników ochronnych, które możemy wzmacniać w dziecku i wokół dziecka. Do tych czynników ochronnych należą poczucie przynależności i bezpieczeństwa, które budują się w dziecku, któremu zapewniono bezpieczny dom i przywiązanie, ale także poczucie własnej wartości i własnej skuteczności.
Rodzice zastępczy wraz ze specjalistami mogą skupiać się na pomocy dziecku w budowaniu pozytywnych przekonań na własny temat, wzmacnianiu motywacji do skutecznego działania, rozumieniu swoich mocnych stron i ograniczeń i wzmacnianiu wpływu dziecka na swoje życie – w ten sposób rozwijając jego rezyliencję. Szczególnie ważnymi obszarami pracy jest uczenie dziecka dbania o siebie – dbałości o swoje zdrowie – fizyczne i psychiczne, dbania o swoje ciało, rozwijania umiejętności regulowania własnych emocji.
Aleksandra Sikorska
Psycholog
Doradca Programowy w SOS Wioskach Dziecięcych
